RINGKESAN BASA JAWA 

 

   Cerita  Singkate  Punakawan

Semar  iku wong kang nduweni sipat apik ing Arjawinangun   sing ngaturi Sawise petani nyebari winih wiji pari, banjur dianakaken sedekah lan upacara kanggo nglancaraken lan ngaturi syukur panen kanggo gusti ingkang maha agung, nanging masyarakat ora pada ngandel . Liwat polahe semar mau , ana ing wayah wengi Kliwon, bakal padha teka lan nganakaken upacara andhane wayang mau, petani menehi sedekah bumi   kanggo semar kang dibungus karo sawetara lembaran saka kain putih mau .Lan panen wektu iki tambah akeh. Saka kedadean iku , sodakoh dianakaken mening . Amarga masyarakat percaya yen panene akeh amarga Semar  , lan  percaya sodakohe bisa dilipat gendakna , ing wektu ngarepe petani lan masyarakat aturi sodakoh melih seteruse . Lan percaya yen Semar iku Dewa Kesuburan Pertanian.

         Pitutur’e

Dadi manungsa iku kudu seneng sodakoh lan ngraos syukur dhumateng Gusti Ingkang Maha Agung , supayane nikmate bisa dilipetgendakna dhumateng Gusti Ingkang Maha Agung   Dadi manungsa kudu bisa mbedakaken  pundi sing sae lan sing mboten   Dadi manungsa kudu nduweni sipat kang konsisten

        Paragane Punakawan :

Semar dijupuk saka basa arab “ simar “, sing nduwe arti paku. Hal iki nduwe tujuan menawa Islam diharapkan bisa ngaku tajam lan kuwat dilemah Nusantara iki

Petruk dijupuk saka tembung “ fatruk kulluna siwallahi “. artine mungkur samubarange kajaba Allah

Gareng, neng basa Arabnya yaiku “ qarii “ nala qariin “. jawane yaiku nggoleki lan mbisakne kanca.

Bagong, dadi anggota paling akhir punakawan, asale saka tembung “ bagha “.jarwane menolak, menyanggah utawa mungsuh kelaliman utawa kedholiman

              Watake semar :

Semar dianggep pepundhene
-Ngerti sadurunge winarah
-Dewa kang ngeja wantah
-Tatakramane ganep
-Ora tau nesu , utawa sabar

Watake petruk      : pinter, Bijaksana , Setia kawan ,wani , seneng nggleweh .

Watake gareng    : Atine sing garing , dhemen guton , Gareng uga demen tetulung  setya marang bendarane , Ati - Ati

Watake bagong      : Pinter nggawe lelucon , kadhang kala rada nganyelake , sok karepe                  dhewe , Nanging  jujur , Lan uga sekti.

Cerita singkate PANDAWA LIMA

Pandhawa iku cacahe ana lima, mula terus kaprah diarani Pandhawa Lima Pandhawa iku putrane Prabu Pandhudewanata. Sedenge Kurawa iku putrane Prabu Destrarastra. Prabu Pandhu Dewanata iku kaprenah adhine Prabu Destrarastra. Nalika dadi muride Pandhita Durna, Pandhawa wis bisa ngatonake kepinteran lan keprigelane. Raden Arjuna prigel menthang gandhewa lan trampil migunakake keris. Raden Werkudara dhasar gagah prakosa kondhang kagungan sanjaya kuku Pancanaka lan gada rujak pala. Pandhawa katon luwih prigel keimbang murid liyane. Ewasemana, ora tau lan pancen ora  seneng pamer kadigdayan.Malah watake andhap asor lembah manah lan ngajeni marang sapepadhane. Apa sebabe dene ing antarane kadang  Pandhawa lan Kurawa ora bisa rukun? Iki  amerga Dewi Gendari kepingin digarwa dening Prabu Pandhu Dewanata nanging kena apa kok malah diwenehake marang kangmase sing wuta iku ?. Mula banjur nibakake pangipat-ipat manawa besuk saturun-turunne bakal dadi mungsuh bebuyutan.

 Paragane :

Lima paraga wayang pandhawa iku turunanane prabu pandhu kang dadiraja ing Astina. Pandhu disepata dening dewa bakal mati. Dewi madrim,garwane melu balapati, kamangka nalika iku lagi nggarbini. Nalika suduk salira iku lair nakula lan sadewa kang kembar. Dene yudistira, bima, lan arjuna lair saka Dewi Kunti. Sadurunge karo pandhu, dewi kunti nate nglairake bayi banjur diwenehi jeneng Suryatmaja. Pandhawa dadi satru Kurawa ing Bharatayudha. Dene Suryatmaja melu kurawa nglawan sedulur – sedulure dhewe.

                        Pandhawa ing budaya jawa, mlebu wong – wong kang kudu diruwat. Yen ora diruwat bakal dipangan Bathara Kala.

Watake :

1)      Puntadewa ya Yudhistira iku peparab liyane Yudhistira, Dwijakangka, Gunatalikrama, Darmakusuma, kratone manggon ing Ngamarta utawa Indraprasta. Panjenengane kagunga garwa Dewi Drupadi putra putrine Raden Drupada, ratu ing Negara Cempala utawa Pancala. Puntadewa ya Yudistra nduweni sifat sing bijaksana, ora nduweni mungsuh,

2. Raden Werkudara ya Bima sena iku satriya ing Jodipati garwane aran Dewi Arimbi. Awake gedhe dhuwur lan gagah prakosa kang nomer loro, Raden Janaka ya Kumbang Ali-ali kang kondhang ngganthenge, prigel lan trampil manah minangka panengahe Pandhawa. Bima nduweni watak lan perwatakan: gagah prakosa, teguh, kuat, tabah, patuh lan jujur. Uga nduweni watak kasar lan medeni kanggo mungsh, malah snadyan dheweke alus.
3. Arjuna satriya ing Madukara garwane Dewi Sembadra lan Srikandi. cerdik pandai, pendiam, lemah lembut budinya,teliti, sopan-santun, berani dan suka melindungi yang lemah.

4      Nakula Sadewa satriya ing Sawojajar. Cethane Pandhawa lima iku watak lan tindak tanduke         kena kanggo tepa patuladhane para kawula mudha. Apamaneh kadigdayan lelimane mujudake satriya kang pilih tandhing. Nakula Sadewa mujudake satriya kembar kang uga duwe watak jujur, setia, patuh marang wong tua, ngerti balas budi lan bisa njaga rahasia .

Cerita Singkate BIMA

Bima utawa Bimasena ing basa Sansekerta tegese kira-kira "medeni”. Bima iku anak nomer loro saka Kunti lan Pandu .kuwi dikenal minangka tokoh kuat Pandawa, kejem lan kasar marang mungsuh, nanging ing kasunyatan kang wis alus atine. Bima wis apik uga, kang setya marang sikap, ora tau ngira ngira sing elek lan ora tau ndilat muntahake dheweke dhewe. Werkudara uga nduweni jeneng liya, wonten ing basa Sansekerta ditulis vr (ri) kodara, tegesipun "sregala weteng", iki ngrujuk menyang katresnan kang mangan. Bima uga nduwe celukan meaning Bhimasena Panglima Perang. Wiwit cilik kekuatan Bima ora ana bandingan Kanthi kekuatan, kang asring usil sepupu, ing Kurawa. Amarga ora nggatekke Bima, salah siji saka Kurawa sing Duryodana dadi banget nentang kanggo Bima, malah kagungan niat kanggo mateni Bima Pandawa pungkasanipun mutusaken kanggo pindhah menyang Kampilya, ibukutha kerajaan Pancahala. Ing Kurukhsetra (Bhatarayuda), peran Bima minangka komandhan tentara saka Pandhawa. Lan ing perang punika, Bima ngatur kanggo matèni Duryodana kaliyan senjata klub. Bima sing wis janji kanggo metilna ing pupu Duryodana, piyambakipun langsung swung klub menyang pupu Duryodana. Duryodana gugur/tewas, Baladewa duka lan pengin kanggo matèni Bhima, nanging Krishna prentah marang Baladewa supaya mundhur,amarga Bima mung pengin kanggo ngewujudaken sumpahe.

Tokoh lan Watake   :

-          Bima      : nduweni ati kang alus,apik,kasar lan medeni musuh

-          Dewi Kunthi       :apik

-          Duryudhana       :jahat,iri

-          Antaboga            :apik lan seneng tetulung

Latar Panggonan      :Kali      Gangga,Ngastinapura,Wanabrata,Kampilya

Alur                               :Maju

Pituture                     :Karo sedulur aja pada memungsuhan.

 Cerita singkate MAHABARATA.

Prabu Pandhu duwe anak lima lanang kabeh, mula dijenengi Pandhawa lima. Pambarepe Raden Puntadewa (Yudistira), panenggake Raden Bratasena (Bima) , penengahe Raden Janaka (Arjuna) banjur kembar Raden Pinten (Nakula) lan Raden Tangsen (Sadewa).

Raden Destarastra duwe anak satus dijenengi sata kurawa. Tegese kurawa cacah satus, lanang 99 lan wadon siji jenenge Dewi Dursilawati. Pambarepe Raden Jaka Pitana utawa suyudana. Nomer loro Raden Pursasana, Raden Kartamarma, Raden Durmagati, Raden Citaraksa lan Raden Citraksi. Prabu Pandhu mati nalika Pandhawa isih cilik-cilik. Mula keprabon Ngastina banjur dipasrahake marang adipati Dhestarastra minangka Prabu Wakil. Sang Prabu wakil banjur wisuda Raden Jaka Pitana dadi ratu Ngastina jejuluke Prabu Duryudana.

Nalika Pandhawa wis gedhe, Raden Punthadewa (Yudhistira) wis dadi ratu ing ngamarta. Najan wis dadi ratu,Prabu Puntadewa tetep njaluk baline keraton Ngastina. Para kurawa ora ngulungake. Pungkasane dadi perang gedhe kang diarani perang Barathayudha. Perang rebutan warisan jalaran padha murkane.Prabu Duryudana murka ora gelem mbalekake. Negara Ngastina sanajan mung dijaluk separo negara. Prabu Puntadewa ya murka, wis duwe negara isih kemelikan njaluk negara warisan. Pungkasane perang Barathayudha, para Kurawa mati kabeh kari putune siji aran Raden Parikesit.

YUDHISTIRA

•      Sifat                : Sabar lan nrima, setya lan tresna dhateng sesamai, jujur, remen paring dana, gandrung dhateng kautamen, lan adil paramarta

WERKUDARA

•      Sifat                 : Lugu, jujur, prasaja, tan mendha saking bebaya, tan wedi guntur teka kang sinedya, kang cinipta dadi

ARJUNA

•      Sifat                  : Tansah asih,rremen tetulung, mancalaputra mancala putri sekti tanpa aji-aji, nglurug tanpa bala, satriya socaning bathara

NAKULA    

•       Sifat                 : Tansah jagi karahayoning nagari

SADEWA

•       Sifat                 : tansah jagi karahayonanigng nagari

PRABU DURYUDANA

•       Sifat                  : Adigang adigung adigunam, sembada ing warna

RADEN DURSASANA

•       Sifat        : Adigang adigung adiguna dumeh putra narenra, tansah lembean, pengendikanipun sora dipun sarengi gumujeng

Cerita singkate DEWA RUCI

Ing Amarta negara, King Suyudana / king Mandaraka / prabu Salya ngrembakaken carane Pandawa bisa ngapus supaya numpes, sadurunge perang Baratayuda, bebarengan karo Rishi Druna, Adipati Karna, Raden Suwirya, Raden Jayasusena, Raden Rikadurjaya, Adipati saka Sindusena, endi, Patih Sengkuni, Bisma, Dursasana, lan liya-liyane, kalebu makam / andel nggedhekake.

      Banjur Drona pitunjuk Sena, yen wus ketemu banyu suci, banjur iku bakal jahat dhewek tekan sempurno. Banjur Drona pitunjuk Sena, yen wus ketemu banyu suci, banjur iku bakal jahat dhewek tekan sempurno, penting antara sepadha jalmo, dilindhungi rama-ibu, Noble, ana ing Telung kasunyatan, bakal urip langgeng. Salajengipun iku, bilih lokasi banyu suci ing Tibrasara alas, ing Gandawedana, ing gunung Candramuka, ing guwa. Banjur sawise takon kanggo ninggalake kanggo Druna lan prabu Suyudana, banjur metu saka kraton, kanggo njupuk cuti sandi, kabeh padha mesem, imagining Sena kasil bakal numpes marang rong raksasa sing manggon ing guwa.  Sawise sik njongko ing guwa gunung Candramuka, banyu wis ora ana. Giant Rukmuka lan Rukmakala sing padha ing guwa cingak, duka lan tindak menyang Sena. Nanging senadyan sampun diterangake maksud rawuh, loro buta amarga dheweke ngrasa diganggu marang Sena, isih rages.

RAMA SHINTA

Sawijining dina Rama dikirim dening Prabu Janaka ing alas Dandaka banjur diiringi dening garwanipun lan rayinipun  Shinta lan Laksmana. Sawise ning alas Rahwana wis ngincer Shinta, lan mrientah salah satunggal prajurit nyamar dadi kidang emas kanggo umpan. Shinta banjur ngoyok kidang banjur Rahwana langsung nyikep dewi shinta banjur digawa marang istana raksaksa Ngalengka. Ning tengah dalan Rahwanadipapag dening peksi jetayu, banjur tarung, jetayu kalah, suwiwine ditunggeli ning  Rahwana supaya ora bisa mabur. Rahwana nyelanjutna perjalanan lan jetayu mlaku maring panggonane Rama ngawehna kabar Shinta diculik dening Rahwana